Interview Cindy voor Noordhollands Dagblad

[april 2004]

Heerhugowaard - In het Afrikaanse Ghana werken met AIDS-patiënten en iets bereiken wat geen druppel op de gloeiende plaat is. De 26-jarige diëtiste Cindy Noordermeer uit Heerhugowaard gaat het de komende tijd proberen: met een door haar ontwikkeld project dat mensen met hiv inzicht moet geven in een beter eetpatroon. Want goede voeding is in gebieden waar men geen geld heeft voor medicijnen, heel belangrijk.

19 April vliegt ze weer naar Afrika. Ze is net twee weken terug van een acht maanden Ghana. Een periode waarin ze heeft kennisgemaakt met AIDS.

,,Ik werkte in een AIDS-kliniek in Accra, de hoofdstad van Ghana. Dat was aangrijpend, vooral in het begin. Ik ben op zich gewend aan erg zieke mensen, heb ze in mijn leven vaak gezien. Maar hiervan schrok ik. Het waren mensen in het laatste stadium van de ziekte, terminale patiënten, helemaal uitgemergeld, met holle ogen. Letterlijk uitgeleefd. Ik merkte dat ik die eerste tijd alleen de ziekte kon zien, niet de persoon erachter. Gelukkig veranderde dat snel. Als je de mens ziet kun je leren van de problemen die ze tegenkomen. Van het leed, maar ook van de kracht en de vechtlust.'' Waar Noordermeer vooral tegenaan liep was het acceptatieprobleem. ,,AIDS is in Ghana veel complexer dan in Nederland. Hiv-geïnfecteerden worden gestigmatiseerd. Zodra mensen bekend maken dat ze besmet zijn worden ze verstoten door familie, vrienden en ook door bijvoorbeeld werkgevers. Ze houden werkelijk niemand over. Daarom komt niemand voor de ziekte uit. Het wordt geheim gehouden. In Ghana zijn 500.000 tot 1 miljoen mensen geïnfecteerd en dat worden er alleen maar meer, maar men zal niet accepteren dat het een probleem is dat dicht bij huis speelt. Dat ook de buurman besmet kan zijn met het virus.'' Aan de preventie ligt het niet, vertelt Noordermeer. ,,Heel Ghana, echt elke uithoek, weet dat je AIDS kunt voorkomen door veilig te vrijen. De stigmatisering is ontstaan omdat mensen angst gecreëerd hebben rondom AIDS, gevoed door de media die beelden laat zien van uitgemergelde mensen. Wat de bevolking daar niet beseft, is dat de beelden alleen de laatste fase van een patiënt tonen. Dat je met een infectie nog jaren productief kunt zijn en normaal kunt functioneren, dringt niet door. Ik zou willen dat iedereen met hiv in Ghana zou opstaan en er voor uit komt. Want zolang dat niet gebeurt houd je het stigma op AIDS.'' Maar ja, hoe breng je daar verandering in? ,,Dat is inderdaad heel moeilijk. Je moet niet idealistisch zijn en denken dat je dat probleem kunt oplossen. Dat is een te romantisch beeld. Ik ben tijdens mijn laatste verblijf klein begonnen door een bepaalde patiënten zelf positief te benaderen. Die houding kon ik overbrengen op anderen. Bijvoorbeeld in een situatie met een Ghanese vrouw. Ze voldeed aan het typische beeld van de Ghanese AIDS-patiënt. Geen geld voor medicatie, ze kon niet meer in haar eigen woning bij haar gezin terecht. Ze lag doodziek in een huis waar ze was ondergebracht door de kerk. Er woonden nog twintig anderen, maar toch werd ze door niemand verzorgd. Mensen lieten haar gewoon wegkwijnen, er was niemand die haar waste. Ze had wel een tante die elke dag een kommetje pap bracht. Maar die zette dat dan neer bij de deur. Ze was zo ziek dat het ze kruipend, op handen en voeten moest ophalen. Heel schrijnend. Juist in haar geval, want het was iemand die, toen ze dat nog kon, altijd iedereen hielp. Ik hoorde van haar situatie en ben er heen gegaan, heb haar gewassen en eten gegeven. De pastoor van de kerk zag dat en was onder de indruk. Hij besefte dat je van iemand wassen, of omhelzen, geen AIDS krijgt. Hij nam die wetenschap over in zijn preek. Daar hoop ik een beetje op: dat olievlekeffect.'' Volgens Noordermeer moet het besef gaan doordringen dat met een hiv-infectie nog goed te leven valt. ,,Op dit moment gooien mensen die horen dat ze besmet zijn direct het bijltje er bij neer. Dat hoeft niet. Het grootste deel van de besmettingen vindt plaats bij jonge mensen. Zij zijn nog vrij sterk, kunnen meestal nog wel tien jaar vooruit, voordat ze werkelijk ziek worden. Goede voeding is daarbij erg belangrijk. De aandacht van veel hulporganisaties gaat uit naar medicatie. Ik richt me meer op het eetpatroon, want in arme gebieden zijn medicijnen vaak niet verkrijgbaar. En als mensen medicijnen gebruiken, kunnen ze door ondervoeding ook nog eens zó zwak raken dat ze overlijden aan de gevolgen van de zware bijwerkingen.'' Noordermeer besefte, dat een goed eetpatroon een mooi streven is, maar dat dit wel moet zijn aangepast aan de financiële middelen en aan de voeding die voorradig is. ,,Het moet toepasbaar en praktisch zijn.'' Ze gaat de komende maanden een handleiding ontwikkelen en deze vervolgens toepassen in de praktijk. ,,Veel projecten worden bedacht achter een bureau in een mooi kantoor en niet in het veld. Dat ga ik anders doen. Over vier maanden begin ik een pilot in het meest afgelegen en onderontwikkelde gebied van Ghana: het noordwesten, rondom de stad Wa. Daar is het AIDSpercentage twee keer zo hoog als in de rest van het land. Door de ligging aan de grens is er veel prostitutie, zijn er weinig hulporganisaties actief en heerst er grote voedselschaarste. Bovendien is er sprake van een homogene groep: iedereen leeft en eet hetzelfde. Het noordwesten is vanwege de extremiteit dus ideaal voor een dergelijk onderzoek.'' En dat zelfs in dat gebied goed te leven valt zonder kapitalen kwijt te zijn, denkt Noordermeer te kunnen bewijzen. ,,Het is een droog en onvruchtbaar gebied, maar wát er groeit is ontzettend voedzaam. Denk aan cashewnoten en fruit. Fruit is er veel, maar wordt weinig gegeten. Als mensen leren om op een creatieve manier om te gaan met wat het land hen biedt, kunnen ze tot een complete voeding komen. Ze moeten het alleen even
inzien en niet alles voor de export beschikbaar stellen. Een boer kan zijn gezin gezond houden door elke keer een emmertje cashewnoten achter te houden. Inkomstenderving? Ach, een gezond kind betekent geld voor de toekomst. En ook de eigen conditie is in dit opzicht erg belangrijk.'' Noordermeer hoopt als het project slaagt, een definitieve versie te kunnen aanbieden met een trainingsprogramma, waarin driehonderd gezondheidsmedewerkers worden opgeleid. Zo moet het uiteindelijk structureel worden voor heel Ghana. ,,Ik wil ook de lokale bevolking bij het project betrekken, de traditionele leiders helpen zichzelf te helpen. Het is in Ghana gangbaar om drie tot vier keer per dag maisdeeg met een soort spinaziesoep te eten. Verwerk daar wat pinda's in en neem er een mango of banaan bij en je hebt een gevarieerde maaltijd met een uitgebalanceerde hoeveelheid koolhydraten en eiwitten.'